Obsesif Kompulsif Bozukluk (OKB-Takıntı Hastalığı) Nedir?
Anksiyete türü bir rahatsızlık olan obsesif-kompülsif bozukluk (OKB) takıntı hastalığı, insanları tekrarlanan düşünce ve davranışlar döngüsüne hapsederek kısıtlayan bir hastalıktır.
Obsesif-kompülsif bozukluğu (OKB) olan kişiler, kontrol edemedikleri yinelenen ve stres yaratan düşünceler, korkular veya görüntüler (obsesyonlar) nedeniyle huzursuz olurlar. Bu düşüncelerin yarattığı
anksiyete bazı ritüelleri ya da rutinleri acil olarak gerçekleştirme ihtiyacına (kompülsiyonlar) neden olur. Ritüeller takıntılı düşünceleri önleme veya akıldan uzaklaştırma girişimiyle yapılır.
Ritüel anksiyeteyi geçici olarak durdurur, obsesif düşünceler tekrar oluştuğunda kişinin ritüeli hemen tekrar etmesi gerekir. Bu OKB döngüsü kişinin gününden saatler çalarak normal günlük işlerini yapmasını engelleyebilir.
Obsesif-kompülsif bozukluğu(OKB) olan kişiler saplantılarının ve takıntılarının gerçek dışı veya manasız olduğunun farkında olabilirler, fakat kendilerini durduramazlar.
Obsesif Kompulsif Bozukluk (OKB) Nedir?
Obsesif kompulsif bozukluk, kişide mantıklı gelmese bile kontrol edemediği düşüncelere neden olan, oluşan takıntıyı gidermek için bazı hareketleri tekrar tekrar yapma ihtiyacı hissettiren bir psikolojik hastalıktır. Tekrarlayan düşünce ve davranışlara neden olur, hastanın durumuna göre ilaç veya terapi ile tedavisi gerçekleştirilebilir. Günlük hayatın işleyişini bozacak seviyedeki takıntılar ve endişeli düşünceler rahatsızlığın belirtilerinden olabilir. Çocukluk çağlarında da görülebilen obsesif kompulsif bozukluk, bazı vakalarda ağır belirtilerle sürebilir. OKB genellikle 7-12 yaşlarında başlamaktadır.
Obsesif kompulsif bozukluk görülen hastalar istem dışı oluşan, zihinlerini meşgul eden ve kaygı veren düşünceler yüzünden sürekli korku hissederler. Bu kişiler kaygı verici düşüncelerden kurtulmak için kapı kilitlemek, el yıkamak gibi rutin davranışlarını tekrar tekrar kontrol eder. Obsesif kompulsif bozukluğu olan bireyler zihinlerini kurcalayan bu düşüncelere göre hareket etmediğinde takıntı bozukluğu daha kötüleşebilir. Kişi saplantıları yüzünden sorumluluklarını yerine getiremez ve yaşam kalitesi bozulur. En fazla rastlanan obsesif kompulsif bozukluk, kontrol kompulsiyonu ve kuşku obsesyonudur.
OKB (Obsesif Kompülsif Bozukluk) Belirtileri Nelerdir?
Yaygın obsesyon belirtileri:
- Pislik veya mikrop bulaşmasından korkma
- Başkasına zarar vermekten korkma
- Hata yapmaktan korkma
- Rezil olmaktan veya sosyal açıdan kabul edilemez bir şekilde davranmaktan korkma
- Şeytanca veya günahkar düşünmekten korkma
- Düzen, simetri, kusursuzluk ihtiyacı
- Aşırı kuşku ve sürekli güvence ihtiyacı
Yaygın kompülsiyon belirtileri:
- Tekrar tekrar yıkanma, duş alma veya ellerini yıkama
- El sıkışmayı veya kapı tokmağına dokunmayı reddetme
- Kilit, ocak gibi şeyleri sürekli kontrol etme
- Rutin işleri yaparken içinden veya yüksek sesle sürekli sayı sayma
- Sürekli bir şeyleri belli bir biçimde düzenleme
- Belirli bir sıraya göre yemek yeme
- Genellikle rahatsız edici olan, akıldan çıkmayan ve uykuyu bölen kelimelere, görüntülere veya düşüncelere takılıp kalma
- Belirli kelimeleri, cümleleri veya duaları tekrarlama
- İşleri belirli bir sayıda yapma ihtiyacı
- Değeri olmayan şeyleri toplama veya biriktirme
OKB (Obsesif Kompulsif Bozukluk) Nedenleri
Nedeni tam olarak anlaşılmamış olsa da, araştırmalar biyolojik ve çevresel faktörlerin OKB ile ilişkili olabileceğini göstermiştir. Obsesif Kompülsif Bozukluk (OKB) tedavi edilmesi gereken bir rahatsızlıktır. Tedavi öncesi mevcut durumun çevresel faktörlerden mi kaynaklandığı yoksa biyolojik genetik faktörlerden mi kaynaklandığını tespit etmek gerekir.
Biyolojik faktörler: Beyin karmaşık bir yapıdır. Bedenin normal işleyişi için ihtiyaç duyulan, nöron adı verilen milyarlarca sinir hücresi vardır. Nöronlar elektrik sinyalleri yoluyla iletişim kurar. Nörotransmiter adı verilen kimyasallar bu sinyallerin nörondan nörona iletilmesine yardım eder. Araştırmalar serotonin adı verilen nörotransmiterin seviyesinin düşmesi ile OKB gelişimi arasında bir bağlantı saptamıştır. Serotonin dengesizliğinin ebeveynden çocuğa geçtiğine dair kanıt da vardır. Bu da obsesif-kompülsif bozukluğun (OKB) genetik olabileceğinin göstergesidir. Ayrıca beynin belirli bölgeleri serotonin dengesizliğinden etkilenir, bu da OKB’ye yol açar. Bu problemin, beynin sağduyu ve planlama ile ilgili bölgeleri ve bedensel hareketleri içeren mesajları süzen bölgeleriyle bağlantılı olan beyin yolaklarıyla alakalı olduğu görülür.
Araştırmalar Streptokok bakterisinin neden olduğu belli bir tür enfeksiyon ile OKB arasında bir ilişki de saptamıştır. Eğer bu enfeksiyon nükseder ve tedavi edilmezse, OKB gelişimine ve çocuklarda diğer bozukluklara sebep olabilir.
Çevresel faktörler: Bazı çevresel stres yaratıcı faktörler OKB’yi tetikleyebilir. Belirli çevresel faktörler ise kişide var olan bu rahatsızlığı kötüleştirebilir. Bunlar;
- Taciz
- Yaşamsal değişiklikler
- Hastalık
- Sevilen birinin ölmesi
- İş veya okulla ilgili değişiklikler veya problemler
- İlişkiyle ilgili kaygılar
OKB (Obsesif Kompülsif Bozukluk) Ne Kadar Yaygındır?
OKB ABD’ de 3.3 milyon yetişkini ve 1 milyon çocuk ve genci etkilemektedir. Rahatsızlık ilk olarak çocuklukta, gençlikte ve yetişkinliğin ilk yıllarında ortaya çıkar. Irk ve sosyoekonomik alt yapı fark etmeden tüm kadın ve erkeklerde eşit oranda görülür.
OKB (Obsesif Kompülsif Bozukluk) Teşhisi Nasıl Konur?
OKB için laboratuvar testi yapılmaz. Doktor hastanın ritüellere ayırdığı zaman da dahil olmak üzere hastanın belirtilerini değerlendirerek teşhisini koyar.
OKB (Obsesif Kompulsif Bozukluk) Tedavisi
OKB kendi kendine geçmez, bu yüzden tedavi edilmesi önemlidir. En iyi tedavi yöntemi ilaç ve bilişsel davranış terapisidir.
Bilişsel davranış terapisi: Bilişsel davranış terapisinin hedefi, obsesif-kompülsif bozukluğu olanların ritüellerini gerçekleştirmeden korkularıyla yüz yüze gelmelerini ve anksiyetenin azaltılmasını sağlamaktır. Bu terapi obsesif-kompülsif bozukluğu olanlarda sıkça görülen abartılmış veya felaketler içeren düşünceleri azaltmaya da odaklanılır.
OKB (Obsesif Kompulsif Bozukluk) İlaçları
Trisiklik antidepresanlar, selektif serotonin geri alım inhibitörleri OKB tedavisinde yardımcı olabilir. Hastaların ilaç ve bilişsel davranış terapisine cevap vermedikleri şiddetli vakalarda Eloktrokonvulsif Terapi (EKT) veya beyin cerrahisi kullanılabilir. EKT esnasında hastanın başına elektrotlar takılır ve beyne nöbete sebep olan bir dizi elektrik şoku verilir, bu nöbetler beyinde nörotransmitterlerin salınmasına sebep olur.
Sürekli tedavi sonucunda hastalar normal veya normale yakın yaşam sürerler. Erken teşhis her zaman tedavi süresini azaltır.
OKB’nin tedavi şekillerinden olan Sanal Gerçeklik ile ilgili detaylı bilgi için: https://npistanbul.com/eriskin-psikiyatri/sanal-gerceklik
OKB (Obsesif Kompulsif Bozukluk) Tedavisi Ne Kadar Sürer?
OKB tedavisi, ilaç tedavisi uygulanan hastalarda iyileşme yönündeki ilk etkiler 15-20 gün içinde görülmeye başlamakla beraber anlamlı klinik yanıt için gereken süre 8-12 haftayı bulabilir. Antidepresan ilaç ile tedavi gören hastalarda yaklaşık 1-2 yıl ilaç kullanımı ve destekleyecek terapiler ile tedavi başarıya ulaşmaktadır.
OKB (Obsesif Kompulsif Bozukluk) Tedavisinde Son Gelişmeler
Amerikan Psikiyatri Birliği tarafından 2013 yılında hazırlanan Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve Sayımsal El Kitabı’nda, obsesif kompulsif bozukluk, “kaygı bozukluğu” başlığı altından çıkarılarak “Obsesif Kompulsif Bozukluklar” adıyla yeni bir kategori olarak sunuldu. OKB, beyin görüntüleme, genetik ve tedaviye cevap açılarından kaygı bozukluğuna benzerlik gösterse de OKB’de temel yapı taşı kaygı değildir. Bu sebeple OKB aynı başlık altında sunulmamaktadır.
OKB tedavi edilirken kullanılan SSRI tipi ilaçlar için kullanım süresi 6-12 ay olarak raporlanmıştır. 6-12 aydan önce ilaç kullanımı azaltmanın ise hastalığın yineleme riskini artırdığı gözlemlenmiştir.
Obsesif kompulsif bozukluğu ağır geçiren ve tedaviye karşı direnç gösteren hastalara nöromodülasyon terapisi önerilebilir. Nöromodülasyon terapilerinde, beynin hastalıktan etkilenen ve anormallik gösteren bölümüne cerrahi müdahalede bulunulur. Hedef bölgede elektriksel uyarım sağlamak için elektrotlar yerleştirilir. Cerrahi müdahale uygulanmayan nöromodülasyon yöntemleri de vardır ve OKB tedavisi için uygulanmaktadır.
Obsesif Kompulsif Bozukluk (OKB) Testi
Obsesif kompulsif bozukluk testi, obsesyon ve kompulsiyon belirtilerinin şiddetini değerlendirmek üzere geliştirilmiştir, puanlaması bir uzman tarafından değerlendirilmelidir. Kişilerin davranışlarını gözlemlemeyi sağlayan obsesif kompulsif bozukluk testi, rahatsızlığı teşhis etmede yardımcı olur. Obsesif kompulsif bozukluk testi sonrasında klinik uzman tarafından kişiye en uygun olan tedavi yöntemi seçilir.
Maudsley Obsesif Kompulsif Testi için Tıklayınız
Yale Brown Obsesyon Kompülsiyon Ölçeği (Y–BOCS) hakkında detaylı bilgi için:
https://npistanbul.com/yale-brown-obsesyon-kompulsiyon-olcegi-y-bocs
Halk arasında aşina olunan ve son yıllarda toplum içerisinde görülme sıklığında artış gözlemlenen OKB hastalığı, bir çeşit psikolojik bozukluktur. OKB hastalığının günümüzde her üç kişiden birinde görülmesi olasıdır. Erkeklerde kadınlara kıyasla daha nadir rastlanır ve yine erkeklerde daha erken yaşlarda oluşma ihtimali yüksektir.
OKB nedir, Obsesif kompülsif bozukluk; kısaca OKB olarak bilinen, kişide anksiyete eşliğinde oluşan takıntılı düşüncelerin, davranışlara yansıması sonucu bireyin günlük yaşam akışını büyük ölçüde etkileyebilecek kısıtlıyacı, psikolojik bir rahatsızlıktır.
OKB nedir, OKB olan kişiler, sürekliliğe sahip birtakım huzursuz edebilen davranışların, zihinsel faaliyetlerin; bazı görüntülerin ya da olayların kontrolünü sağlayamazlar ve bu durum onları rahatsız eder. Bu rahatsız edici durumlarla birlikte gösterilen rutin davranışlara kompülsiyon adı verilir. Kompülsiyonların gerçekleştirilme amacı rahatsız olunan durum ve olaylardan uzaklaşmaktır.
Kişinin zihnini devamlı meşgul eden ve zihninden uzaklaştıramadığı bu takıntılar ya da tıbbi adıyla obsesyonlar, zaman zaman artarak oldukça rahatsız edici manzaralara sebep olabilirken aynı zamanda kişinin günlük yaşamından oldukça vakit çalabilmektedir.
OKB hastalığının birçok varyasyonu bulunur. Bilinenler takıntı rahatsızlıklarının arasında en çok rastlanılanı ise temizlik hastalığıdır. Kişi sürekli etrafı temizleme, temizlediğinden emin olmak için temizlediği yerleri tekrar temizleme, mikrop ya da kir bulaşır diye normalden daha fazla titizlik davranışı gösterme eğilimindedir. Temizlik hastalığı dışında en sık karşılaşılan obsesyonlardan bir diğeri ise kontrol etme hastalığıdır. Kişi evden çıkmadan önce; ocağı, ışıkları, kapıları, pencereleri, prizleri tekrar tekrar kontrol etme gereksinimi duyar.
Obsesif Kompülsif Bozukluk hastalığının tedavisi mümkün olsa da kendi kendine iyileşmesi mümkün değildir. Kişide takıntı hali günlük hayat şartlarını zorluyor ve ilişkiler arası kurulan iletişimde negatif bir etki yaratıyorsa muhakkak bir uzmana danışılması ve olabildiğince en kısa zamanda tedavinin ilk adımlarının atılması gerekir. OKB rahatsızlığının tedavisinde en etkili yöntemler ilaç tedavisi ve bilişsel davranış terapisidir. Her iki yöntem de tedavi sürecine faydalı olacaktır.
OKB hastaları çoğunlukla rahatsızlığın bilincindelerdir. Fakat takıntı derecesinde yapılan eylemlerin ya da düşüncelerin önüne geçmekte zorlanırlar. Hastalığı gizli tutma ya da normalleştirme çabaları yüzünden bu kişiler, yıllar boyunca zorlu yaşam şartları ile beraber bu hastalıkla yaşarlar. OKB kişilerin öncelikle tedaviyi kabul etmeleri ve daha sonra tedavide istikrar sağlamaları süreçte önem taşır.
Hastalığın teşhisi süresince hastanın eylemleri, tepkileri, düşünceleri gözlemlenir ve değerlendirilir. Hasta konusunda yeterli izlenime ve bilgiye sahip uzman, hasta için en uygun tedaviyi belirler ve en kısa süre içerisinde tedaviye başlanır.
İlaç tedavisi uygulamasında, hastanın ilaçları düzenli kullanması önemlidir. Trisiklik antidepresanlar, selektif serotonin geri alım inhibitörleri OKB tedavisinde yardımcı olabilir. Hastaların ilaç ve bilişsel davranış terapisine cevap vermedikleri şiddetli vakalarda Eloktrokonvulsif Terapi (EKT) veya beyin cerrahisi kullanılabilir. EKT esnasında hastanın başına elektrotlar takılır ve hastaya, beyinde nöbete sebep olan bir dizi elektrik şoku verilir. Bu nöbetler beyinde nörotransmitterlerin salınmasına sebep olur. İlaçların etkisi ilk 5 ay içerisinde görülebilir. Hasta tedavi sırasında iyileşme gibi birtakım olumlu dönüşler alsa bile ilaçları kullanmayı bırakmamalıdır. Çünkü ilaçları kullanmayı bırakmak hastalığın nüksetmesini sağlayabilir. Bu yüzden danışan, ilaç kullanmayı bırakmayı düşünüyorsa muhakkak öncesinde uzmana danışmalıdır.
Bilişsel davranış terapisi, bilişsel davranış terapisinin hedefi, obsesif-kompülsif bozukluğu olanların ritüellerini gerçekleştirmeden korkularıyla yüz yüze gelmelerini ve anksiyetenin azaltılmasını sağlamaktır. Bu terapi obsesif-kompülsif bozukluğu olanlarda sıkça görülen abartılmış veya felaketler içeren düşünceleri azaltmaya da odaklanılır. Tedavi sonucunda hastanın yaşam kalitesi artar; ikili ilişkilerinde, insanlarla iletişiminde, düşünsel ve eylemsel faaliyetlerinde, mesleki hayatında ya da eğitim hayatında daha etkili ve sağlıklı bir birey olur.
OKB’nin tedavi şekillerinden olan Sanal Gerçeklik de bir diğer alternatif tedavi yöntemlerindendir. Detaylı bilgi almak için:
https://npistanbul.com/eriskin-psikiyatri/sanal-gerceklik
Endişe, korku ve zihnin içinde sürekli dolaşmasına engel olunamayan sağlıksız düşünceler kişiyi obsesif bir girdap içerisine itebilir. Bu gibi durumlarda zihni boşalabilecek bazı faaliyetler takıntı halinden uzaklaştırmak için etkili olabilir.
1. Takıntılarınızdan Kurtulmaya Çalışmayın
Aklınıza gelen bir düşünceyi düşünmemeye çalışmak sizi o şeyi düşünmeye daha çok iter. Bu yüzden düşünmemeye çalışmak yerine olumlu düşüncelere odaklanın ya da zihninizi meşgul edecek bir uğraşınız olsun.
2. Not Tutun
Takıntı duyduğunuz şeyleri not alırsanız, farkında olmadığınız düşünce ve davranışların farkına varmanız daha olası hale gelir. Böylece obsesyondan ve kompülsiyonlardan kurtulmanız da daha kolay olacaktır.
3. Egzersiz Yapın
Egzersiz yapmak ya da düzenli hareket halinde olmak vücudunuzu ve dolayısıyla zihninizin kontrolünü sağlamanıza yardımcı olur. Kaygı, korku ve mutsuz eden negatif düşüncelerin yerine pozitif düşüncelere odaklanmanıza ve mutlu olmanıza yardımcı olacaktır.
4. Pozitif Düşünün
Negatif düşünceler, sürekli tekrarlanırsa kaygıyı getirir ve kaygı da takıntıları oluşturur. Daha pozitif düşünüp bardağın dolu tarafından bakmaya çalışın.
5. Bir Uğraşınız Olsun
Kendinize, zihninizi meşgul edecek bir uğraş bulun. Örneğin resim yapmak ya da toprakla uğraşmak sizi rahatlatabilecek ve zihninizi boşaltabilecek iyi bir aktivite olabilir.
6. Düzenli Uyuyun.
Düzenli uyumak daha sağlıklı düşünmenize ve daha az kaygı içeren düşüncelere yoğunlaşmanızı sağlar. Uykunuzu iyi almış olmanız takıntıların oluşumunu önlemek için önemli bir unsur.
OKB yaşadığını düşünen kişilerin yapması gereken ilk adım bir uzman yardımı almak olacaktır. OKB’yi yenmek için en önemli olan kısımdır. Eğer hasta uzman olmayan kişiler tarafından yönlendirilirse durum karmaşıklaşacaktır. Tedavinin güçleşmesindeki bir sebep de OKB yaşayan kişilerin hastalık ilerleyene kadar yardım almamasından kaynaklanır.
OKB’nin en etkili çözümü bu alan hakkında uzmanlaşmış birinden alacağınız bilgilerdir. Tedavi için başvurulan uzmanlar hastalık geçmişi hakkında bilgi edindikten sonra OKB bilgilendirme seansı gerçekleştirirler. Hastalık hakkında edindiğiniz bilgiler iyileşme sürecinde sağlam adımlarla ilerlemenizi sağlar.
OKB tedavisinde 2 temel kısım vardır. OKB hakkında doğru bilgiler edinilen psikoeğitim kısmı ve bu bilgilerin hayata geçirildiği psikoterapi kısmı.
OKB’yi yenmek isteyen kişilerin bilmesi gereken 2 teknik:
1. Maruz bırakma tekniği
2. Tepki önleme tekniği
Maruz bırakma tekniği için kişi aklına gelen takıntılı düşüncelere engel olmaz. Zihnindeki düşünceleri serbest bırakır.
Tepki önleme tekniği için ise kişi düşünceleriyle savaşmaz ve düşüncelerini yok etmeye yönelik bir çabada bulunmaz.
Düşünceleri kontrol etmeye ve durdurmaya çalışan kişiler, düşüncelerden kurtulmak yerine daha fazla devam etmesine neden olabilmektedir. Dolayısıyla düşünceleri kontrol etmeye çalışmamak, düşüncelerle başa çıkma noktasında bize yardımcı olacaktır.
OKB’yi yenmek isteyen kişi şu sıralamaları izleyebilir;
Korkuları belirlemek
Kaçınma ve sığınma davranışlarını belirlemek
Değişmek için motivasyon yükseltmek
Obsesyonlar ile olan ilişkiyi değiştirmek
Korku hiyerarşisi belirlemek
Korkuyu mantık çerçevesinde değerlendirmek
Korkuları kafada canlandırmak
Korkuları “maruz bırakma” tekniği ile hayata geçirmek
Uzun zamanlı bir strateji oluşturmak
Kafaya takmak ile obsesif kompulsif bozukluğu birbirine karıştırmamak gerekir. Obsesif kompulsif bozukluk yaşayan çocuklar elleri temiz olduğu halde ellerini kirli gibi hissedip yıkayabilir, kilitli olan bir kapıyı tekrar kilitlemeye ihtiyaç duyabilir. Ellerini çok sık yıkaması sonucu bazı cilt yaraları oluşabilir. Bu belirtiler obsesif kompulsif bozukluğa ait olabilir. Bir uzman tarafından tanısı koyulduktan sonra tedavisi gerçekleştirilmelidir.
Obsesif Kompulsif Bozukluğu (OKB) Olan Birine Nasıl Davranılır?
Takıntı hastalığı bulunan kişilerin elinde olmadan bazı düşüncelere sahip oldukları göz önünde bulundurularak davranılmalı ve anlayışlı olunmalıdır. Hastalığı hakkında yargılama ve eleştirme yapmaktan kaçınılmalı, iyi hissetmesini sağlamak için destek verilmelidir.
OKB kendiliğinden geçmez, ilaç tedavisi veya bilişsel davranış terapisi yöntemlerinden biri ile tedavi edilmelidir. Erken teşhis gerçekleştirildiğinde tedavi süreci de hızlanır.
Bazı hastalarda ilaç tedavisi yerine terapi yöntemi uygulanabilmektedir. Bilişsel davranışçı terapi bu terapiler arasında en etkilisidir. Bu yöntemdeki temel amaç kaygıya sebep olan olumsuz düşünceleri en aza indirmeyi sağlamaktır. İlaçsız tedavi yöntemlerinde yan etkisi bulunmayan TMS tedavisi de uygulanmaktadır.
OKB hastalığı hassas ve zeki insanlarda görülür. Bu durum daha çok mükemmeliyet odaklı ve duyarlı kişiler etkiler. Rahat ve vurdumduymaz kişilerde ise pek rastlanmaz.
Ruhsal Sorunlar Nedeniyle Kaygı Sıkıntı Takıntı Gibi Rahatsızlıkları Olan Kimseye Ne Denir?
Takıntılı düşüncelere sahip olan kişiler “obsesif” olarak tanımlanır.
OKB (Obsesif Kompulsif Bozukluk) İlerlerse Ne Olur?
Obsesfi kompulsif bozukluk tedavi edilmediği takdirde giderek şiddetlenebilir.
Güncelleme Tarihi: 22 Kasım 2022
Yayınlama Tarihi: 01 Şubat 2019
Sayfa içeriğinde yer alan bilgiler yalnızca bilgilendirme amaçlıdır. İlgili sayfada tedavi
edici sağlık hizmetine yönelik bilgiler içeren öğeler yer almamaktadır. Tanı ve tedavi için
mutlaka doktorunuza başvurunuz.
